Kỷ tử là gì? Công dụng chữa bệnh của kỷ tử và cách sử dụng

Kỷ tử, còn được biết đến với các tên gọi như khủ khởi, câu khởi, địa cốt tử,… tuy nhiên, tên phổ biến nhất vẫn là kỷ tử. Trong số các bộ phận của cây kỷ tử, quả khô rụng được sử dụng nhiều nhất. Khi quả chín, chúng có màu đỏ tươi hoặc đỏ cam và bề mặt nhăn nheo.

Quả kỷ tử có tác dụng chữa bệnh, do đó khi thu hoạch, người ta thường phơi ở nơi thoáng mát để giữ nguyên hoạt chất. Chỉ khi lớp vỏ bên ngoài có dấu hiệu nhăn lại, người ta mới đem phơi dưới ánh nắng mặt trời để hoàn toàn khô. Mùa thu hoạch quả kỷ tử thường diễn ra vào tháng 8-9 hàng năm ở các vùng có khí hậu mát mẻ như Hà Giang, Lào Cai,…

Việc sử dụng kỷ tử làm thuốc đã được Y học cổ truyền ứng dụng từ lâu, bởi vì nó được coi là vị thuốc bồi bổ sức khỏe, giúp tăng cường chức năng thận, làm sáng mắt và có tác dụng cường dương, sinh tinh. Kỷ tử thường được sử dụng trong các bài thuốc truyền thống để điều trị hiếm muộn và cải thiện các triệu chứng liên quan đến chức năng thận.

1. Kỷ tử là gì?

Kỷ tử là một loại trái cây có tên khoa học là Fructus Lycii, được trồng ở vùng trung du miền núi Bắc Bộ như Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái. Quả kỷ tử có hình trứng nhỏ và thuôn dài, khi chín sẽ có màu đỏ thẫm và thịt quả mềm, mọng.

2. Đặc điểm của kỷ tử

Kỷ tử là một loài cây thuộc họ Cà, có tên khoa học là Fructus Lycii. Thân cây mềm, dáng mọc đứng với độ cao trung bình từ 50-150cm. Lá cây mọc đơn, so le nhau, dài như hình lưỡi mác, mọc sát cành cây, hai mặt lá nhẵn, dài khoảng 2-6cm, rộng khoảng 0,6-2,5cm. Hoa kỷ tử mọc đơn lẻ ở phần nách lá, có màu tím đỏ phơn phớt. Quả kỷ tử có hình trứng nhỏ và thuôn dài, có kích thước khoảng 0,5 đến 2cm khi chín, vỏ quả màu đỏ thẫm, thịt quả mềm, mọng, bên trong có màu nâu sẫm và thân dẹt.

Quả kỷ tử được thu hoạch vào khoảng tháng 9-10 hàng năm khi đã chín và mang nhiều dược chất quý. Sau khi thu hái, quả kỷ tử được rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất trước sử dụng. Để bảo quản được trong thời gian dài, quả kỷ tử thường được đem phơi khô trong chỗ bóng mát. Kỷ tử thường được trồng làm thuốc ở vùng trung du miền núi Bắc Bộ như Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái.

Mỗi quả kỷ tử chứa nhiều dưỡng chất quý như protein, chất béo, axit linoleic, và 18 axit amin khác nhau. Đồng thời, quả kỷ tử còn bao gồm nhiều chất khoáng khác nhau như kẽm, sắt, photpho và riboflavin (vitamin B2). Hàm lượng sắt trong quả kỷ tử nhiều hơn so với đậu nành và dinh dưỡng của rau bina. Hàm lượng beta-caroten trong quả này còn nhiều hơn cả trong cà rốt.

Kỷ tử được dùng trong Đông y như một loại dược liệu có tính bình, vị ngọt. Và được sử dụng trong các bài thuốc cường thịnh âm đạo, an thần, nhuận phế, trừ phong, ích khí,… Trong kỷ tử còn chứa nhiều hoạt chất quan trọng cho sức khỏe như betaine, có tác dụng quan trọng trong

Mỗi 100g quả kỷ tử:

• Năng lượng: 44 kcal
• Carbohydrate: 11g
• Chất xơ: 1.3g
• Protein: 0.8g
• Chất béo: 0.1g
• Vitamin C: 48mg
• Vitamin A: 122 mcg
• Kali: 212mg
• Canxi: 8mg
• Sắt: 0.4mg

Ngoài ra, kỷ tử cũng chứa các chất chống oxy hóa và khoáng chất như kẽm, sắt, phốt pho và riboflavin (vitamin B2). Đặc biệt, hàm lượng sắt nhiều hơn so với đậu nành và dinh dưỡng của rau bina và hàm lượng beta-caroten trong quả này còn nhiều hơn cà rốt.

3. Ăn kỷ tử có tốt không?

Kỷ tử là một nguồn dinh dưỡng phong phú, nó chứa nhiều protein, 18 axit amin, kẽm, sắt, phốt pho và riboflavin (vitamin B2), và còn nhiều hơn cà rốt về hàm lượng beta-caroten. Đặc biệt, hàm lượng sắt trong kỷ tử nhiều hơn so với đậu nành và rau bina. Một quả kỷ tử cũng chứa khoảng 0,09% betaine, một hoạt chất có tác dụng quan trọng trong việc làm đẹp tóc và da, chống hình thành nếp nhăn phụ nữ.

Theo một số nghiên cứu, việc ăn kỷ tử có thể có lợi cho sức khỏe. Kỷ tử có chứa các chất chống oxy hóa, có khả năng bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương. Một nghiên cứu cũng cho thấy rằng, uống nước ép kỷ tử hàng ngày có thể giúp cải thiện chức năng gan và thận, tăng cường miễn dịch và làm giảm huyết áp.

Ngoài ra, kỷ tử cũng được dùng trong Đông y làm thuốc, được xem là một loại dược liệu có tính bình, vị ngọt. Nó được sử dụng trong các bài thuốc cường thịnh âm đạo, an thần, nhuận phế, trừ phong, ích khí.

Kỷ tử có thể được sử dụng trong nhiều món ăn và đồ uống khác nhau. Khi chưng yến sào với kỷ tử, táo đỏ và đường phèn, kỷ tử có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như cải thiện trí nhớ, tăng cường miễn dịch và giảm stress.

Vì vậy, ăn kỷ tử có thể là một phương pháp tốt để cung cấp dinh dưỡng và bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, như với bất kỳ loại thực phẩm nào, việc ăn kỷ tử nên được thực hiện với mức độ hợp lý để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

4. Tác dụng chính của quả kỷ tử

4.1 Theo y học hiện đại:

• Điều tiết và tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể: Kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa và vitamin C, giúp tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể và ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến miễn dịch.
• Tăng cường khả năng hoạt động của hệ thống nội tiết của cơ thể: Kỷ tử có tính kiềm, giúp cân bằng pH trong cơ thể và giúp hệ thống nội tiết hoạt động tốt hơn.
• Bảo vệ chức năng gan, ức chế sự lắng đọng lipid trong gan và đẩy nhanh tốc độ tái sinh tế bào gan: Kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa và các chất chống viêm, giúp bảo vệ chức năng gan và giảm nguy cơ lắng đọng lipid trong gan.
• Điều chỉnh rối loạn lipid trong máu: Kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa và các chất chống viêm, giúp điều chỉnh rối loạn lipid trong máu và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến lipid máu như xơ vữa động mạch.
• Làm chậm hay giảm thiểu sự hình thành những mảng xơ vữa trong huyết quản: Kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa và các chất chống viêm, giúp làm chậm hay giảm thiểu sự hình thành những mảng xơ vữa trong huyết quản và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến huyết quản.
• Điều hòa huyết và giãn mạch: Kỷ tử có tính kiềm, giúp cân bằng pH trong cơ thể và giúp điều hòa huyết áp, giãn mạch, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến huyết áp cao.
• Làm nhanh tốc độ tạo huyết của tủy xương: Kỷ tử chứa nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C, giúp tăng cường sức khỏe của tủy xương và giúp tạo ra các tế bào máu mới.
• Trẻ hoá và làm chậm quá trình lão hóa trong cơ thể là một trong những tác dụng chính của kỷ tử. Quả kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa, bao gồm các polyphenol và carotenoid, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương của các gốc tự do. Điều này giúp làm giảm quá trình lão hóa và làm tăng độ đàn hồi của da, giúp giảm nếp nhăn và cho làn da sáng hơn.

Ngoài ra, kỷ tử còn có khả năng giảm viêm và bảo vệ khỏi các bệnh lý liên quan đến sự lão hóa, như bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường và bệnh Parkinson. Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng kỷ tử có thể giúp tăng cường sức khỏe não, cải thiện trí nhớ và giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kỷ tử không phải là phương thuốc chữa bệnh và không thể thay thế cho các liệu pháp y tế. Nếu bạn đang mắc các bệnh lý liên quan đến sức khỏe, nên tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia y tế để có được các liệu pháp phù hợp nhất.

4.2 Theo y học cổ truyền

Bên cạnh các tác dụng của Y học hiện đại đã được đề cập ở trên, trong Y học cổ truyền, quả kỷ tử cũng được sử dụng để cường thịnh âm đạo và bổ ích tinh huyết, giúp điều hòa kinh nguyệt và tăng cường sức khỏe cho phụ nữ. Ngoài ra, quả kỷ tử được cho là có tác dụng an thần, minh mục, bổ ích tinh bất túc, giúp giảm stress và cải thiện tình trạng mất ngủ.

Theo Y học cổ truyền, quả kỷ tử còn có tác dụng nhuận phế, tư thận, nhuận phế, sinh tân, bổ thận, ích khí, giúp cải thiện các vấn đề về hô hấp, thận và tăng cường sức khỏe tổng thể. Ngoài ra, quả kỷ tử cũng được sử dụng để tư dưỡng can thận, giúp tăng cường chức năng thận và bảo vệ sức khỏe của cơ thể.

Tuy nhiên, để sử dụng quả kỷ tử và các sản phẩm từ kỷ tử hiệu quả, người dùng cần tìm hiểu kỹ về cách dùng và liều dùng phù hợp, đồng thời nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế trước khi sử dụng.

5. Những lưu ý khi sử dụng kỷ tử

Mặc dù kỷ tử có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng cần lưu ý một số điều khi sử dụng nó:

• Không nên ăn quá nhiều kỷ tử trong một lần, vì có thể gây khó tiêu hoặc đau bụng.
• Người bị dị ứng với các loại trái cây khác như chuối, dứa, kiwi, táo,… cũng có thể bị dị ứng với kỷ tử. Trong trường hợp này, nên ngưng sử dụng và tìm kiếm ý kiến của bác sĩ.
• Nếu sử dụng thuốc đặc biệt, nên tìm kiếm ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng kỷ tử, vì nó có thể tương tác với một số loại thuốc.
• Không nên ăn kỷ tử cùng với các loại rượu, bia, hoặc các loại thực phẩm nóng hoặc lạnh vì có thể gây ra rối loạn tiêu hóa.
• Kỷ tử có thể gây tăng đường huyết, do đó, người bị tiểu đường nên hạn chế sử dụng hoặc tìm kiếm ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
• Tránh ăn các loại kỷ tử chín quá, bị nứt hoặc có dấu hiệu mục nát, bởi những quả kỷ tử này có thể chứa vi khuẩn gây bệnh.
• Nên mua kỷ tử tại các cửa hàng uy tín và luôn rửa sạch trước khi sử dụng.
• Đối với trẻ em, nên cắt kỷ tử thành từng miếng nhỏ để tránh nguy cơ nghẹn.

6. Mua kỷ tử ở đâu?

Kỷ tử ninh hạ là một loại thảo dược được cho là có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường tinh khí và hỗ trợ điều trị một số bệnh như bệnh tim mạch, tiểu đường, tê tay chân… Tuy nhiên, khi mua kỷ tử, bạn cần lưu ý đến nguồn gốc và chất lượng của sản phẩm để đảm bảo an toàn sức khỏe.

Bạn nên mua kỷ tử ở những địa chỉ uy tín, đảm bảo nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và được kê đơn bởi bác sĩ Y học cổ truyền. Cần tránh mua kỷ tử giả, kém chất lượng ở những địa chỉ không đáng tin cậy, bởi chúng có thể chứa nhiều chất độc hại như diêm sinh, chất bảo quản, hóa chất và nấm mốc do lưu trữ lâu ngày.

Việc mua kỷ tử chất lượng và đúng nguồn gốc sẽ giúp bạn tránh được những rủi ro tiềm ẩn và đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.

7. Kỷ tử bao nhiêu tiền

Giá của kỷ tử phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nơi bán, mùa vụ, chất lượng và số lượng mua. Thông thường, giá của kỷ tử dao động từ khoảng 30.000 đồng đến 100.000 đồng một kg tùy vào thời điểm và chất lượng của sản phẩm. Tuy nhiên, giá có thể thay đổi tùy theo địa điểm và thời điểm mua bán.